“Τώρα, υπάρχει η παράδοση πως τον παλιό καιρό η Θεσσαλία ήταν λίμνη, έτσι που ήταν κλεισμένη από παντού από ψηλά βουνά. Γιατί το Πήλιο και η Όσσα, καθώς οι πρόποδες του ενός σμίγουν με τους πρόποδες του άλλου, την κλείνουν απ᾽ τ᾽ ανατολικά· απ᾽ τη μεριά του ανέμου του βοριά, ο Όλυμπος· απ᾽ τα δυτικά, η Πίνδος· απ᾽ το νότο, κατά τα μεσημβρινά, η Όθρυς· η χώρα που βρίσκεται ανάμεσα στα βουνά που κατέγραψα, είναι η Θεσσαλία, που σχηματίζει λεκανοπέδιο.”
Ηρόδοτος, Ἱστορίαι
(https://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/library/part)
Τους τελευταίους μήνες βιώνουμε μια κατάσταση περιβαλλοντικής έκτακτης ανάγκης, καθώς οι καταστροφικές φωτιές σε όλη τη χώρα με τις μεγαλύτερες σε Έβρο και Ρόδο έχουν καταστρέψει πάνω από 1,000,000 στρέμματα δάσους και αγροτικών εκτάσεων. Τις τελευταίες μέρες βλέπουμε τις πλημμύρες στη Θεσσαλία, στην περιοχή του Βόλου και της Καρδίτσας, να καταστρέφουν τα πάντα στο πέρασμά τους, σπίτια, καλλιεργούμενες εκτάσεις, δρόμους και τελικά δυστυχώς να στοιχιζουν και ανθρώπινες ζωές. Οι χειρότερες καταστροφές μέχρι στιγμής έχουν γίνει στο Βόλο, στο Πήλιο και στον Θεσσαλικό κάμπο, όπου στην κυριολεξία χωριά ολόκληρα βρίσκονται κάτω από το νερό και τη λάσπη. Εκατοντάδες άνθρωποι είναι εγκλωβισμένοι και πολλοί αγνοούμενοι, το κράτος αδυνατεί να τους βοηθήσει λόγω ανετοιμότητας του συστήματος, ενώ -την ώρα που γράφεται η ανακοίνωση- έχουμε ήδη 7 νεκρούς. Το πολυδιαφημισμένο 112 αυτή την φορά δεν στάλθηκε εγκαίρως με αποτέλεσμα κόσμος να βρίσκεται εγκλωβισμένος πάνω σε στέγες, περιμένοντας βοήθεια.
Ακόμα και στην Αθήνα είδαμε το επικο φέιλ του Μπακογιάννη: την μια μέρα να δηλώνει στα κανάλια ότι η Αθήνα είναι έτοιμη για τα σφοδρά φαινόμενα που παρατηρήθηκαν στον Βόλο και την επόμενη σχεδόν όλοι οι δρόμοι έγιναν ποτάμια και μάλιστα με φαινόμενα πολύ ηπιότερα από αυτά στη Θεσσαλία.
Είναι δεδομένο ότι οι πλημμύρες θα ενταθούν λόγω κλιματικής κρίσης και οι αρμόδιοι φορείς έχουν κάνει έρευνες και παρατηρήσεις οι οποίες είναι γνωστές στο Υπουργείο από το 2018 με την ανάρτηση των χαρτών επικινδυνότητας πλημμύρας. Οι χάρτες είναι ο οδηγός για τις παρεμβάσεις που πρέπει να κάνει το κράτος ανάλογα με την επικινδυνότητα ανά περιοχή. Δυστυχώς όμως τα αντιπλημμυρικά έργα δεν θεωρούνται αρκετά επικερδή γιατί δεν προσφέρουν άμεσο κέρδος, όπως π.χ. οι δρόμοι μέσω της διευκόλυνσης του εμπορίου, τα διόδια κ.ά. παρά μόνο έμμεσο, αφού συμβάλλουν στην μη καταστροφή ζωών, υποδομών, καλλιεργούμενων εκτάσεων κλπ. όταν γίνει το πλημμυρικό φαινόμενο. Όταν λοιπόν ζούμε σε ένα σύστημα που βάζει τα κέρδη πάνω από τη ζωή, τα αντιπλημμυρικά έργα θα είναι σε δεύτερη μοίρα και θα γίνονται αφού έχει συντελεστεί κάποια πολύ μεγάλη καταστροφή. Αλλά ακόμα και όταν γίνονται, τα εργολαβικά συμφέροντα και η διαπλοκή πολλές φορές με τους τοπικούς παράγοντες δεν επιτρέπουν την σωστή εκτέλεση των έργων.
Πιο συγκεκριμένα, φαίνεται ότι οι παρεμβάσεις στο Βόλο στη διευθέτηση του ρέματος Κραυσίδωνα και Ξηριά δεν επαρκούν. Στους αντίστοιχους χάρτες επικινδυνότητας πλημμύρας επισημαίνεται ότι τα τεχνικα έργα σε αυτά τα δύο ρέματα που διαρρέουν την πόλη του Βόλου αστοχούν ακόμα και στην περίοδο επαναφοράς πλημμύρας των 50 ετών (που έχει αρκετές πιθανότητες να συμβεί), πλημμυρίζοντας κομμάτια της πόλης του Βόλου. Δυστυχώς η πραγματικότητα το επιβεβαίωσε. Το κυριότερο όμως πρόβλημα είναι ότι δεν είναι η πρώτη φορά που αστοχούν και οι αρμόδιες αρχές δεν είχαν κάνει τίποτα.
Επίσης στη Δυτική Θεσσαλία το πρόβλημα είναι χρόνια γνωστό με την τελευταία πλημμύρα να έχει πλήξει την περιοχή το 2020 από τη κακοκαιρία Ιανός, όπου και πάλι τότε οι καταστροφές ήταν πολύ μεγάλες. Η Θεσσαλία είναι ο μεγαλύτερος κάμπος με καλλιέργειες στην Ελλάδα με τεράστια αγροτική παραγωγή (25% της παραγωγής της χώρας) τμήμα της οποίας καταστράφηκε και αυτό φυσικά θα έχει επιπτώσεις συνολικά στην οικονομία. Οι τόνοι λάσπης, που αποτελείται από φερτά υλικά αμμώδη και αργιλώδη από τα βουνά και έχουν καλύψει τον θεσσαλικό κάμπο, θα έχουν συνέπειες στην αγροτική παραγωγή και τα επόμενα χρόνια. Στον κάμπο της Καρδίτσας, στους παραποτάμους του Πηνειού, απορρέουν όλοι οι μεγάλοι ορεινοί όγκοι των Αγράφων και της Πίνδου, που περιβάλλουν τη Δυτική Θεσσαλία και προφανώς τα έργα που έχουν γίνει τα προηγούμενα χρόνια δεν επαρκούν, πόσο μάλλον με την ένταση των φαινομένων λόγω κλιματικής κρίσης.
Τι έχει κάνει όμως η κυβέρνηση για όλα αυτά; Για την κλιματική κρίση, που συνέχεια ευαγγελίζεται για να αποποιηθεί τις ευθύνες της, δεν μάθαμε χθες. Η επιστημονική κοινότητα τη μελετά και ενημερώνει για την ένταση των φαινομένων πολλά χρόνια τώρα. Αλλά η πρόληψη σίγουρα δεν είναι είναι κάτι που απασχολεί αυτή την κυβέρνηση, αφού ακόμα και μετά την καταστροφή στον Έβρο η απάντηση της είναι αυστηροποίηση ποινών για τους εμπρηστές. Τουλάχιστον η κυβέρνηση θα πρέπει να εγγυηθεί την αποζημίωση όλων των πληγέντων και την αποκατάσταση των ζημιών (όσες μπορούν να αποκατασταθούν) από τις πυρκαγιές και τις πλημμύρες.
Από την πλευρά μας θεωρούμε οτι συγκεκριμένα για τις πλημμύρες υπάρχουν πολλά που μπορούν να γίνουν από το κράτος, όπως έλεγχος των υπαρχόντων αντιπλημμυρικών έργων και βελτίωση τους, συνολικός αντιπλημμυρικός σχεδιασμός με έμφαση σε παρεμβάσεις που μειώνουν τον κίνδυνο πλημμύρας, προσλήψεις τεχνικού προσωπικού σε δήμους και περιφέρειες, άμεση ανταπόκριση του κρατικού μηχανισμού την στιγμή της κρίσης, σωστή ενημέρωση των πολιτών για τις ενέργειες τους πριν από ένα έντονο καιρικό φαινόμενο και κατά τη διάρκεια του. Οι Δήμοι και οι Περιφέρειες και τα σχετικά όργανά τους θα πρέπει να έχουν κεντρικό χαρακτήρα στην πρόληψη και αντιμετώπιση τέτοιων φαινομένων, εμπλέκοντας σε οργανωμένες διαδικασίες διαβούλευσης ντόπιο κόσμο που γνωρίζει τις ιδιαιτερότητες της κάθε περιοχής και μπορούν να είναι πιο αποτελεσματικοί.
Προφανώς δεν περιμένουμε όλα τα παραπάνω να γίνουν από μια νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση που βάζει το κέρδος πάνω από τις ζωές και το περιβάλλον. Από την επιδημία του κορωνοιου, τις πυρκαγιές και τώρα τις πλημμύρες είναι σαφές ότι η κυβέρνηση επικαλείται συνέχεια την ατομική ευθύνη ως τη λύση, με ελάχιστες κρατικές παρεμβάσεις. Έτσι καλλιεργείται ο ατομικός δρόμος και η αδιαφορία για τον διπλανό βλέποντας φαινόμενα όπως στο Βόλο αμέσως μετά τις καταστροφές από τις πλημμύρες, με “συμπολίτες” μας να πωλούν την εξάδα νερό 5 ευρώ. Βλέπουμε όμως και ότι υπάρχει και ένα μεγάλο τμήμα της κοινωνίας του κόσμου που αντιστέκεται σε τέτοιες πρακτικές προτάσσοντας την αλληλεγγύη και τρέχοντας να βοηθήσει όταν υπάρχει ανάγκη. Όταν ακόμα ο κρατικός μηχανισμός “ξυπνούσε”, οι κάτοικοι στον Παλαμα Καρδιτσας είχαν πάρει τις βάρκες τους και προσπαθούσαν να απεγκλωβίσουν τους συμπολίτες τους.
Τις κρίσιμες ώρες η αλληλεγγύη είναι αυτή που σώζει ζωές.
Ενάντια στον ατομικό δρόμο προτάσσουμε τη συλλογική δράση με στόχο μια πιο δίκαιη κοινωνία για όλους και όλες.
Παραπομπές
https://longform.protothema.gr/interactive/ianos/
https://geomythiki.blogspot.com/2023/09/blog-post.html
