Γράφουν η Σιμώνη Βρεττού και η Άννα Τσαμούρα
Μέσα στο Δεκέμβρη, η Λίνα Κλείτου είπε μετά την παραίτηση της Έλενας Ακρίτα από Τα Νέα ότι «η καταθλιπτική» «δεν θα λείψει από κανέναν». Τον ίδιο μήνα, η υπουργός παιδείας στην Αλβανία είπε για όσα παιδιά συμμετέχουν στις κινητοποιήσεις που ξεκίνησαν εκεί με αφορμή την εν ψυχρώ δολοφονία του Klodian Rasha πως έχουν ψυχολογικά προβλήματα. Ταυτόχρονα, μια από τις υπερασπιστικές γραμμές της αστυνομίας σ’ αυτήν τη δολοφονία ήταν πως ο 25χρονος είχε ψυχολογικά προβλήματα, θέση που θυμίζει έντονα την προσπάθεια από την πλευρά της υπεράσπισης του Επαμεινώνδα Κορκονέα να παρουσιάσει τον Αλέξη Γρηγορόπουλο ως ανισόρροπο παιδί προβληματικής οικογένειας.
Συνεπώς, τα περιστατικά στα οποία οι από πάνω παθολογικοποιούν πολιτικά φαινόμενα δεν είναι μεμονωμένα. Εντάσσονται σε ένα ψηφιδωτό όπου ο κυρίαρχος λόγος οικειοποιείται όρους της ψυχολογίας ή της ιατρικής ώστε να επιβληθεί. Τέτοιες πρακτικές είτε χαρακτηριστούν ως επικοινωνιακά παιχνίδια είτε ως απλή εργαλειοποίηση των όρων, φανερώνουν σε κάθε περίπτωση την στροφή προς τον αυταρχισμό.
Όροι όπως η «λειτουργικότητα» του ατόμου μεταφράζονται από το σύστημα σε «παραγωγικότητα». Η απουσία λειτουργικότητας σε ένα άτομο (όχι απαραίτητα παντελής καθώς μιλάμε για ένα φάσμα) εξαιτίας κάποιας ψυχικής ασθένειας σημαίνει ότι δεν μπορεί να ανταποκριθεί και προσωπικές δραστηριότητες με τον τρόπο που παλιότερα μπορούσε και κατ’ επέκταση σε πτυχές της κοινωνικής ζωής. Η έννοια αυτή (κατά το (DSMσ.1Διαγνωστικό και στατιστικό εγχειρίδιο ψυχικών διαταραχών της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρίας (ΑΡΑ). Αναφερόμαστε σε αυτό χωρίς να το θεωρούμε αυθεντία, γιατί αποτελεί τη ναυαρχίδα της σύγχρονης βιολογικοκεντρικής αντίληψης και έχει μεθοδολογικά και επιστημονικά προβλήματα) ωστόσο, γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης από τον κυρίαρχο λόγο και τοποθετείται κατ’ εξοχήν σε ένα κεφαλαιοκρατικό πλαίσιο στο οποίο αν δεν μπορείς να είσαι ‘εντάξει’ απέναντι στον εαυτό σου δεν είσαι επομένως ‘εντάξει’ και απέναντι στην αγορά και τις συνεχώς εξελισσόμενες ανάγκες της.
Εν ολίγοις όποιος δεν μπορεί να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις του συστήματος, αποβάλλεται. Γιατί, όποιος διαφωνεί με μας μάλλον είναι τρελός με άλλα λόγια.
Κάτι τέτοιο εκτός από τους προφανείς κινδύνους που ελλοχεύουν για την κοινωνία και τα πολιτικά τεκταινόμενα δημιουργεί παράλληλα και έναν φαύλο κύκλο για τα άτομα που πράγματι έχουν ψυχικές διαταραχές. Η ψυχική νόσος του ατόμου αντιμετωπίζεται με απαξίωση και αδιαφορία από το κράτος και τον κοινωνικό ιστό (βλ. υποστελεχωμένες δομές χωρίς κρατική χρηματοδότηση, στερεότυπα και προκαταλήψεις, ΜΜΕ) μια στάση που αποτυπώνει ακριβώς την πολιτική βούληση ενός συστήματος που προσπαθεί τα τελευταία 30 χρόνια, από την κατάρρευση των καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού και μετά, να πείσει ότι είναι το μόνο σύστημα που πέτυχε, μιας ιδεολογικής τοποθέτησης που για να εμπεδωθεί αποκρύπτει το κόστος αυτής της επιτυχίας. Συνεπώς, τα άτομα αποκλείονται από το σύνολο , στιγματίζονται και τέλος φτάνουν σε ένα αδιέξοδο γνωστό και ως “αυτοστιγματισμό’’ που νιώθουν μη κοινωνικά χρήσιμα.
Το γεγονός αυτό δεν είναι τυχαίο, αλλά εντάσσεται σε ένα πάγιο χαρακτηριστικό του καπιταλισμού: τον ατομικισμό. Το άτομο που μαθαίνει από μικρή ηλικία ποιον δρόμο πρέπει να ακολουθήσει για να είναι επιτυχημένο και ευτυχισμένο αποτυγχάνει και αυτομαστιγώνεται. Αντιμετωπίζει μόνο του τις όποιες ιδιαιτερότητές του καθώς το σύστημα στο οποίο ζει δεν υπάρχει χώρος για ατελείς ανθρώπους, ούτε για αίσθημα συλλογικής ευθύνης ή ενσυναίσθησης.
Ο κύκλος αυτός διαιωνίζεται και ενισχύεται με τις αντίστοιχες ρητορείες των από πάνω καθιστώντας την καπιταλιστική κοινωνία μια καταπιεστική κοινωνία.
Aπό την άλλη πλευρά, στο σύστημα που ζούμε, μια μηχανή ορθολογικοποίησης, ο άνθρωπος δεν μπορεί να ιδωθεί παρά ξέχωρα από συναισθήματα, πάθη, άγχη, ανάγκες. Έτσι, ό, τι ξεφεύγει από αυτό που εννοείται ως παραγωγικότητα στιγματίζεται, τίθεται στο περιθώριο. Βέβαια, από τις δεκαετίες του 70-80 και μετά, η πραγματικότητα της εργαζόμενης δε μπορεί πια να περιγραφεί ακριβώς από τους Μοντέρνους Καιρούς του Charlie Chaplin. Στον ύστερο καπιταλισμό, σου επιβάλλεται να είσαι ευτυχισμένος. Η σύγχρονη αγορά απαιτεί να χτίσεις ένα πλούσιο βιογραφικό μέσα από το οποίο θα αυτοεκπληρώνεσαι.
Σαν μια σύγχρονη παραλλαγή του ‘’American Dream’’ κυνηγάς ακαδημαϊκές αξιώσεις, ενδιαφέροντα και ενασχολήσεις που ταιριάζουν με τα εκάστοτε πρότυπα και οικονομική ανέλιξη καθώς μόνο έτσι θα μπορέσεις να ανταποκριθείς όχι μόνο στο ζην αλλά και στο ευ ζην και θα νιώθεις (προσοχή- δεν θα είσαι!) ολοκληρωμένος και ευτυχισμένος. Ο καπιταλισμός δεν ενδιαφέρεται εξάλλου για τα πραγματικά ενδιαφέροντά σου, τις απόψεις, τα ατομικά σου χαρακτηριστικά εκτός αν μπορεί να κερδίσει κάτι από αυτά.
Και μια τέτοια συνθήκη είναι από μόνη της ασφυκτική. Η ζωή δεν είναι μόνο επιβίωση.
Οπότε το λέμε ξεκάθαρα: η ζωή μας δεν είναι μόνο δουλειά και κατανάλωση.
Οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε ότι ο εσωτερικός και ο εξωτερικός μας κόσμος αλληλεπιδρούν διαρκώς και βαθιά μεταξύ τους και ότι, επομένως, αντί να διαχωρίζουμε την κατανόηση των οικονομικών και κοινωνικών πρακτικών από την κατανόηση της ψυχολογίας και της ανθρώπινης ανάπτυξης, χρειαζόμαστε να τα συσχετίσουμε, να τα ευθυγραμμίσουμε.σ.2https://tvxs.gr/news/kosmos/enas-trelos-kosmos-o-kapitalismos-kai-i-epidimia-psyxikon-astheneion
Υποσημείωσεις
