Rrotull per shqip
Εδώ και μια εβδομάδα, τα Τίρανα και πολλές άλλες πόλεις της Αλβανίας έχουν κατακλυστεί από διαμαρτυρίες ως αποτέλεσμα της ραγδαίας και ισχυρής αύξησης των τιμών των καυσίμων και των τροφίμων. Τις πρώτες μέρες το λάδι αυξήθηκε κατά περίπου 40%, ενώ τα τρόφιμα μεταξύ 10% και 20%. Για να κατανοήσουμε το γεγονός ότι οι διαμαρτυρίες κατά των αυξήσεων των τιμών έχουν ξεσπάσει ταχύτερα και πιο μαζικά στην Αλβανία, πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι η Αλβανία είναι μια από τις φτωχότερες χώρες της Ευρώπης, έχει τον προτελευταίο κατώτατο μισθό στα Βαλκάνια και υπάρχει η γενική αντίληψη ότι οι κυβερνήσεις είναι βαθιά διεφθαρμένες και έχουν δεσμούς με παράνομα συμφέροντα με οικονομικούς ολιγάρχες. Υπό αυτή την έννοια, εάν για πολλές άλλες χώρες, ειδικά την Ευρωπαϊκή Ένωση, οι αυξήσεις των τιμών μπορεί να είναι πιο προσιτές, σε μια χώρα που βρίσκεται στα όρια της φτώχειας, αυτή η αύξηση των τιμών κινδυνεύει με την κατάρρευση της οικονομίας και της κοινωνικής ασφάλισης για τους απλούς ανθρώπους. Οι τελευταίοι δεν περιλαμβάνουν μόνο τους φτωχούς (άνεργους ή εργαζόμενους), αλλά και ένα σημαντικό μέρος της λεγόμενης μεσαίας τάξης.
Η πρώτη διαμαρτυρία ξεκίνησε πριν από μια εβδομάδα (9 Μαρτίου) μετά από μια ευρέως διαδεδομένη ανακοίνωση στα social media. Στην αρχή υπήρχαν μόνο εκατοντάδες άνθρωποι που διαμαρτύρονταν, αλλά μέρα με τη μέρα η μαζικότητα αυξανόταν. Ακόμη και το Σάββατο (12 Μαρτίου) στη λεωφόρο Dëshmorët e Kombit (όπου βρίσκεται το αρχηγείο της κυβέρνησης), συγκεντρώθηκαν περίπου 10.000 πολίτες. Η διαμαρτυρία έχει έντονη μαζικότητα και ενθουσιασμό, που είναι προϊόν του οριζόντιου και αποκεντρωμένου χαρακτήρα της. Φερ’ ειπείν, πέρα από την ώρα της συγκέντροσης που ορίζεται από μια, φερ’ειπέιν, συντονιστική ομάδα- η πορεία διακρίνεται για την ανοιχτότητά της κι από το γεγονός ότι ανά πάσα στιγμή ο κόσμος στα μπλοκ μπορεί να πάρει το μεγάφωνο και τα συνθήματα δημιουργούνται κατά τη διάρκεια αυτής.
Ωστόσο, υπάρχουν κάποια πολιτικά και ιδεολογικά ρεύματα στη διαμαρτυρία. Από τη μια πλευρά έχουμε ομάδες της κοινωνίας των πολιτών, κυρίως υπαλλήλους μη κυβερνητικών οργανώσεων (ΜΚΟ), που διατηρούν μια φιλελεύθερη ρητορική και τονίζουν την ανάγκη μείωσης των φόρων, ειδικά για τη μεσαία τάξη (που είναι και αυτή που περισσότερο χρησιμοποιεί αμάξια). Μεταξύ των διαδηλωτών είναι επίσης μέλη των κομμάτων της αντιπολίτευσης – οι δύο φατρίες στις οποίες χωρίζονται το κεντροδεξιό Δημοκρατικό Κόμμα (PD) και το Σοσιαλιστικό Κίνημα για Ενσωμάτωση (LSI) (πρώην κεντροαριστερό κόμμα και σήμερα ένα μικρό κόμμα χωρίς ιδεολογία και με πελατειακές σχέσεις). Τα συνθήματά τους είναι κυρίως κατά του Έντι Ράμα, καθώς και κατά καιρούς αντιδραστικού χαρακτήρα, αλλά δεν έχουν μεγάλη βαρύτητα στη μάζα των διαδηλωτών, ούτε την επηρεάζουν.
Η πιο οργανωμένη ομάδα είναι αυτή της Πολιτικής Οργάνωσης (Organizata Politike), που εδώ και χρόνια στέκεται γερά στο έδαφος της αριστεράς, βλέποντας με προτεραιότητα την οργάνωση εργαζομένων, φτωχών και φοιτητών. Οι ακτιβιστές της Πολιτικής Οργάνωσης διαφέρουν ως προς τη μάζα των διαδηλωτών μέσα από την οργανωμένη πορεία προς την πλατεία διαμαρτυρίας, πορεία στην οποία συμμετέχουν καθημερινά εκατοντάδες πολίτες. Τα συνθήματα και οι ομιλίες τους υπογραμμίζουν επίσης τη συνενοχή των οικονομικών ολιγαρχών με τη νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση του Έντι Ράμα και το Σοσιαλιστικό Κόμμα (το οποίο εδώ και χρόνια έχει χάσει κάθε ίχνος του προγράμματος και του πολιτικού πνεύματος της αριστεράς, καθιστώντας τη υποστηρικτή ενός άγριου καπιταλισμού που βασίζεται σε συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα και σε διεφθαρμένες συμπράξεις με οικονομικούς ολιγάρχες). Οι ακτιβιστές της OP είναι επίσης γνωστοί για τα τραγούδια κοινωνικής και πολιτικής εξέγερσής τους, τα οποία χαιρετίζονται με περιέργεια και συμπάθεια από τους περισσότερους διαδηλωτές. Σε αντίθεση με άλλες ομάδες, η Πολιτική Οργάνωση τονίζει την ανάγκη έγκρισης του ελάχιστου ορίου διαβίωσης (ελάχιστο βασικό εισόδημα) και σοβαρής αύξησης του κατώτατου μισθού, μέτρα που πρέπει να συνοδεύονται από ισχυρή φορολόγηση των ολιγαρχών και των πλουσιότερων ανθρώπων της Αλβανίας. Η αρχική συντονιστική ομάδα των διαδηλώσεων έχει αποφασίσει να μην υπάρξει καμία διαμαρτυρία τις τρεις-τέσσερις ημέρες πριν από το Σάββατο, προκειμένου να ανασυνταχθούν οι δυνάμεις για να οργανώσουν μια ακόμη μαζική εκδήλωση λαϊκής δυσαρέσκειας. Εν τω μεταξύ, ο πρωθυπουργός Ράμα προσπαθεί να απονομιμοποιήσει στην κοινή γνώμη τη διαμαρτυρία, τονίζοντας ότι υπό τις συνθήκες του πολέμου στην Ουκρανία αυτές οι διαμαρτυρίες μπορούν να αποσταθεροποιήσουν την Αλβανία και έτσι να εξυπηρετήσουν το καθεστώς του Κρεμλίνου. Από την άλλη, οι διαδηλωτές απαντούν ότι οι ειρηνικές διαδηλώσεις για την εξασφάλιση οικονομικής στήριξης από το κράτος και την καταπολέμηση των κοινωνικών αδικιών συμβάλλουν στον εκδημοκρατισμό της χώρας και κάτι τέτοιο δεν μπορεί να έχει προβληματικές γεωπολιτικές επιπτώσεις.
Shkruan Arlind Qori,
Prej një jave Tirana dhe disa qytete të tjera në Shqipëri janë përfshirë nga protesta të natyrës ekonomike si rezultat i rritjes së shpejtë dhe të fortë të çmimeve të karburantit dhe ushqimeve të shportës. Në ditët e para nafta u rrit me rreth 40%, ndërsa ushqimet midis 10% dhe 20%. Për të kuptuar faktin se pse në Shqipëri kanë shpërthyer më shpejt dhe më masivisht protestat kundër rritjes së çmimeve, duhet të kemi në konsideratë se Shqipëria është një prej vendeve më të varfra të Evropës, ka pagën minimale të parafundit në Ballkan, si dhe mbizotëron në popull ideja se qeveritarët janë thellësisht të korruptuar dhe kanë lidhje interesash të paligjshme me oligarkët ekonomikë. Në këtë kuptim, nëse për shumë vende të tjera, sidomos të Bashkimit Evropian, rritja e çmimeve mund të jetë më e përballueshme, në një vend që është në buzë të greminës së varfërisë, kjo rritje çmimesh rrezikon kolapsin e ekonomisë dhe sigurisë sociale për njerëzit e zakonshëm. Te këta të fundit nuk futen vetëm të varfrit (të papunë ose punëtorë), por edhe një pjesë e konsiderueshme e shtresës së mesme.
Protesta e parë filloi përpara një jave (më 9 mars) pas një lajmërimi të shpërdarë shumë në rrjetet sociale. Në fillim ishin vetëm qindra vetë që protestonin, por ditë pas dite masa e qytetarëve u rrit. Madje të shtunën (12 mars) në bulevardin Dëshmorët e Kombit (ku gjendet edhe selia e qeverisë) u mblodhën rreth 10,000 qytetarë. Protesta ka masivitet dhe entuziazëm të fuqishëm, çka është produkt i karakterit horizontal dhe të pacentralizuar të saj. E vetmja gjë që mund të vendosë grupi iniciator është data dhe ora e protestës, pastaj gjithkush mund të marrë mikrofonin dhe të hedhë parullat e veta.
Sidoqoftë në protestë vihen re disa rryma politike e ideologjike. Në njërën anë kemi grupime të shoqërisë civile, kryesisht punonjës organizatash joqeveritare (NGO), të cilët mbajnë një retorikë liberale dhe theksojnë nevojën e uljes së taksave, sidomos për shtresën e mesme e cila është më së shumti përdoruese e makinës. Mes protestuesve ka edhe anëtarë të partive opozitare – dy fraksionet në të cilat është ndarë Partia Demokratike e qendrës së djathtë dhe Lëvizja Socialiste për Integrim (ish-parti e qendrës së majtë, kurse sot një parti e vogël pa ideologji dhe klienteliste). Parullat e tyre janë kryesisht kundër Edi Ramës, si dhe herë pas here edhe të një natyre reaksionare, por që nuk kanë shumë peshë në masën e protestuesve.
Ndërkohë që grupimi më i organizuar është ai i Organizatës Politike, e cila prej vitesh qëndron fort në terrenin e të majtës, duke parë me përparësi organizimin e punëtorëve, të varfërve dhe studentëve. Aktivistët e Organizatës Politike dallojnë në masën e protestuesve prej marshimit të organizuar drejt sheshit të protestës, marshim të cilit çdo ditë i bashkohen qindra qytetarë. Po ashtu parullat dhe fjalimet e tyre theksojnë bashkëfajësinë e oligarkëve ekonomikë me qeverisjen neoliberale të Edi Ramës dhe Partisë Socialiste (e cila prej vitesh ka humbur çdo gjurmë të programit dhe frymës politike të majtë, duke u bërë promotorja e një kapitalizmi të egër të bazuar te partneriteti publik-privat dhe ortakëria korruptive me oligarkët ekonomikë). Po ashtu, aktivistët e OP shquhen edhe për këngët e revoltës shoqërore e politike, të cilat priten me kuriozitet dhe simpati nga pjesa më e madhe e protestuesve. Për dallim nga grupimet e tjera, Organizata Politike thekson nevojën e miratimit të minimumit jetik (minimal basic income) dhe rritjes serioze të pagës minimale, masa këto që duhen shoqëruar me taksim të fortë të oligarkëve dhe njerëzve më të pasur në Shqipëri.
Nga iniciatorët e protestës është vendosur që tre-katër ditët që i paraprijnë të shtunës të mos ketë protestë, në mënyrë që të rigrupohen forcat për të organizuar një tjetër manifestim masiv të pakënaqësisë popullore. Ndërkohë kryeministri Rama përpiqet ta çlegjitimojë protestën duke theksuar se në kushtet e luftës në Ukrainë këto protesta mund të destabilizojnë Shqipërinë dhe kësisoj i shërbejnë regjimit të Kremlinit. Nga ana tjetër protestuesit përgjigjen se protestat paqësore për të siguruar mbështetje ekonomike nga shteti dhe për të luftuar padrejtësitë shoqërore janë në ndihmë të demokratizimit të vendit dhe diçka e tillë nuk mund të ketë implikime gjeopolitike problematike.
