Συμβολή του φίλου της οργάνωσης Ηρακλής Οικονόμου στον προσυνδιασκεψιακό διάλογο
Αγαπητές φίλες και φίλοι της «Αναμέτρησης»,
Δεν είμαι μέλος της οργάνωσής σας αλλά παρακολουθώ με ενδιαφέρον τις παρεμβάσεις και τις αναλύσεις σας, ιδιαίτερα ενόψει της 2ης Τακτικής Συνδιάσκεψής σας. Και φαντάζομαι ότι πολύς άλλος κομματικά «άστεγος» κόσμος βρίσκεται σε αυτή τη θέση ανίχνευσης θέσεων και προθέσεων, με διάθεση συμμετοχής σε ένα εναλλακτικό σχέδιο ανασυγκρότησης της ριζοσπαστικής αριστεράς.
Σας στέλνω το παρόν σημείωμα για δύο λόγους. Καταρχήν, για να σας συγχαρώ για την ανάλυσή σας ως προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, τη φύση της, και την τρέχουσα στροφή της προς ακόμα σκληρότερες μιλιταριστικές πρακτικές που σφραγίζουν τον ιμπεριαλιστικό της χαρακτήρα. Είναι σημαντικό ότι η Εισήγηση Θέσεων χρησιμοποιεί όρους όπως «στρατηγική αύξησης εξοπλισμών», «στρατιωτικοποίηση της οικονομίας» και «στροφή προς την πολεμική οικονομία» (σελ. 14), οι οποίοι δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ως προς τον στρατηγικό, θεμελιώδη και αδιαπραγμάτευτο χαρακτήρα της στρατιωτικοποίησης της ΕΕ. Επιπλέον, ορθότατα αντιλαμβάνεστε την ΕΕ ως μία «αυταρχική δομή καπιταλιστικής ολοκλήρωσης και ιμπεριαλισμού» (σελ. 60). Η έννοια της αυταρχικής δομής προφανώς ακυρώνει τα μυθεύματα και τις αυταπάτες που ταλανίζουν εδώ και δεκαετίες ακόμα και κομμάτια της ριζοσπαστικής αριστεράς περί της δήθεν δυνατότητας προοδευτικού μετασχηματισμού της ΕΕ. Αυταρχική δομή σημαίνει μηχανισμός, δηλαδή ένα θεσμικό οικοδόμημα-εργαλείο γεννημένο σε επίπεδο κορυφής από τις ευρωπαϊκές αστικές τάξεις για την ικανοποίηση των αναγκών αυτών των τάξεων. Ή, με τα λόγια της Εισήγησης, «Η δομή και ο τρόπος λειτουργίας των αποφασιστικών οργάνων της ΕΕ καθιστούν αδύνατη τη διαμόρφωση μιας στρατηγικής που θα μπορούσε να κερδίσει χώρο εντός του θεσμικού πλαισίου της» (σελ. 9).
Θα ήθελα επίσης να σας συγχαρώ για την κεντρική θέση που κατέχει στην ανάλυσή σας η όξυνση των ιμπεριαλιστικών αντιθέσεων και των γεωπολιτικών ανταγωνισμών που φέρνουν τις κοινωνίες μας πολύ πιο άμεσα και έντονα αντιμέτωπες με το φάσμα του πολέμου. Κομβική είναι η επισήμανσή σας για την «πολεμική στροφή του καπιταλισμού και την αντίστοιχη στροφή στην οικονομία και την κοινωνία συνολικά» (σελ. 94). Αυτή η στροφή συνίσταται στην κλιμάκωση των περιφερειακών συγκρούσεων, τη ραγδαία αύξηση των εξοπλισμών και μία αξιοσημείωτη ρευστότητα στον προσανατολισμό των αστικών τάξεων, όπως δείχνει π.χ. το παράδειγμα του Τραμπ έναντι της Ουκρανίας, που αντανακλά το συνεχιζόμενο αδιέξοδο του καπιταλισμού να δώσει λύση στα εγγενή του προβλήματα.
Θα μου επιτρέψετε όμως να επισημάνω και μια αντίφαση που εμφανίζεται στην ανάλυσή σας και που ενδεχομένως να υποσκάπτει την πειστικότητα και αποτελεσματικότητά της. Ενώ η Εισήγηση ξεκινάει με αυτή τη θαυμάσια, διττή (ως προς την ΕΕ και τον ιμπεριαλισμό) θεωρητική αφετηρία, η πρακτική «μετάφρασή» της σε πολιτική στρατηγική και τακτική χαρακτηρίζεται από ασυνέχειες. Δύο είναι τα κύρια σημεία όπου αποκαλύπτεται αυτό. Το πρώτο, η αναφορά σας στο ότι «η ρήξη με την ΕΕ και την Ευρωζώνη δεν τίθεται στην ημερήσια διάταξη» (σελ. 93). Παρόλο που εξισορροπείτε την αναφορά αυτή λέγοντας ότι «δεν σημαίνει ότι εγκαταλείπουμε τον αντίστοιχο αγώνα και τους πολιτικούς στόχους», η απορία μου παραμένει: Πώς γίνεται η στρατιωτικοποίηση της ΕΕ και η όξυνση των γεωπολιτικών ανταγωνισμών που φέρνουν κοντύτερα τον πόλεμο να τίθενται στην ημερήσια διάταξη των «από πάνω», αλλά η ρήξη με την ΕΕ και την Ευρωζώνη να μην τίθεται στην ημερήσια διάταξη των «από κάτω»; Αν κάτι καθιστά σαφές η θεωρητική σας αφετηρία, είναι ακριβώς η ένταση και η ταχύτητα του διττού φαινομένου όξυνσης τόσο του αυταρχικού και μιλιταριστικού χαρακτήρα της ΕΕ, όσο και των παγκόσμιων ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών.
Το δεύτερο σημείο είναι η μη αποσαφήνιση της στάσης της Αναμέτρησης έναντι δυνάμεων που έχουν αντιφατικές (στην καλύτερη) ή ακόμα και βαθιά προβληματικές θέσεις έναντι της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Κατανοώ βέβαια και σέβομαι ότι στο πλαίσιο του εσωκομματικού διαλόγου κατατίθενται διαφορετικές πλατφόρμες προσυνεδριακά, αλλά οφείλω να εκφράσω την έκπληξή μου που στην Εισήγηση Θέσεων δίδεται χώρος στην ιδέα συμπόρευσης με πολιτικές δυνάμεις που αναπαράγουν τις αυταπάτες περί της δήθεν δυνατότητας προοδευτικού μετασχηματισμού της ΕΕ. Για την ακρίβεια, έχοντας παρακολουθήσει την πρόσφατη αρθρογραφία του Γιάνη Βαρουφάκη, επισημαίνω ότι πλέον η επιχειρηματολογία του κινείται σε μια ευρωπαϊστική φεντεραλιστική λογική. Πώς αλλιώς θα χαρακτηρίζατε π.χ. την κριτική του προς τον Γερμανό καγκελάριο ότι αντιτίθεται «σε κάθε σκέψη ευρωπαϊκής πολιτικής και δημοσιονομικής ένωσης» (Βαρουφάκης, 25.2.2025, News247); Ακόμα κι όταν αντιτίθεται ρητά στον επανεξοπλισμό της ΕΕ, ο Καθηγητής Βαρουφάκης επισημαίνει ότι «από την Ευρώπη λείπει ένα κανονικό Υπουργείο Οικονομικών» καθώς και «το αντίστοιχο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ» (Βαρουφάκης, 11.03.2025, News247). Πόσο πειστική είναι η αντίθεση στους εξοπλισμούς όταν την ίδια στιγμή επιζητάς την θεσμική ισχυροποίηση (μέσω της δημιουργίας ενός ομοσπονδιακού Υπουργείου Εξωτερικών της ΕΕ) αυτών που λαμβάνουν τις σχετικές αποφάσεις για εξοπλισμούς; Δεν θα σας κουράσω με επιπλέον παραδείγματα – είναι πασιφανές ότι ο πυρήνας της σκέψης του επικεφαλής του Μέρα 25 δεν εμπεριέχει τη ρητή και ολοκληρωτική απόρριψη της ΕΕ. Αντιθέτως, ξεφυτρώνει ξανά και ξανά μέσα από τα γραπτά του η ιδέα ότι ακόμα περισσότερη Ευρώπη (μέσω οικοδόμησης θεσμών ομοσπονδιακού χαρακτήρα) θα εξασφάλιζε δημοκρατική νομιμοποίηση και εν τέλει μια προοδευτική μετεξέλιξη της ΕΕ. Ομολογώ ότι δεν μπορώ να φανταστώ πώς μια μελλοντική συμπόρευσή σας με αυτή την ιδιότυπη εκδοχή φεντεραλισμού μπορεί να συμβαδίσει με την προτεινόμενη από μέρους σας «στρατηγική ρήξης με την ΕΕ» (σελ. 9).
Ένα μελλοντικό μετωπικό σχήμα της ριζοσπαστικής αριστεράς θα μάχεται για την προοδευτική μετεξέλιξη και ισχυροποίηση της ΕΕ, ή θα προτείνει εναλλακτικές μορφές διεθνούς πολιτικής και οικονομικής ολοκλήρωσης που θα συμβαδίζουν με την κοινωνία που θέλουμε να οικοδομήσουμε; Το ερώτημα, όπως καταλαβαίνετε, δεν είναι φιλολογικό αλλά αγγίζει την ουσία του προγράμματος και της δράσης ενός τέτοιου σχήματος.
Με αυτές τις σκέψεις, σας ευχαριστώ για τη φιλοξενία και εύχομαι καλή επιτυχία στις εργασίες της Συνδιάσκεψής σας.
Με αγωνιστικούς χαιρετισμούς,
Ηρακλής Οικονόμου
Πολιτικός επιστήμονας – Διεθνολόγος
